...pamięci nie tak dawnych sąsiadów, mieszkańców gminy Siennica, wyznania mojżeszowego...
POLIN Muzeum Historii Żydów w Polsce
#AkcjaŻonkil
#ŁączyNasPamięć
Sekcja Historyczna, realizując projekt badawczy, o nazwie zawartej w tytule, pragnie przypomnieć historię tej społeczności i zarazem upamiętnić tragiczny koniec kilkuwiekowego, pokojowego współistnienia obywateli Polskich, określanych przez Jana Pawła II - Starszymi Braćmi w Wierze. Materiały do projektu dostarczył, niestety już nieżyjący, Wolontariusz SH Śp. Stanisław Matosek - wzór zaangażowania w sprawy historyczne i współczesne naszej gminy, wybitny erudyta – lingwista, m.in. pierwszy ambasador Polski przy Unii Europejskiej.
Pierwsze wzmianki o obecności Żydów w Siennicy pochodzą z 1740 r. W tym czasie w mieście żyło „parę rodzin żydowskich”. Zdaniem głównego archiwisty oo. Reformatów o. Anzelma Szteinke, pierwsza żona wojewody Rudzińskiego, fundatora klasztoru w Siennicy, Antonina z Nowosielskich Rudzińska prowadziła tzw. „ochronki dla biednych rodzin żydowskich” i dlatego nastąpiła w tym czasie większa ilość migracji tej ludności do Siennicy. Niewykluczone, że pojedynczy Żydzi mieszkali tu już wcześniej - początki osadnictwa żydowskiego w pobliskim Mińsku Mazowieckim datuje się na XVII w., a w oddalonym o 17 km Latowiczu na XVI w. [1.3]. Jak podaje „Tygodnik Ilustrowany”, w 1772 r. w Siennicy Żydzi mieli okraść miejscowy kościół „z bardzo cennych przedmiotów”. Brak szczegółowych danych nie pozwala jednak stwierdzić czy kradzież rzeczywiście miała miejsce, czy też jest to echo licznych pomówień o podłożu antysemickim.
Podobnie jak w innych miastach Mazowsza, istotny rozwój osadnictwa żydowskiego w Siennicy przypadł na XIX w. W 1825 r. w miejscowości żyło 170 Żydów, którzy stanowili wtedy 50% wszystkich mieszkańców. Do 1857 r. liczba ta wzrosła do 334 osób (58,5%). Wyznawcy judaizmu z Siennicy podlegali dozorowi bóźniczemu w Mińsku Maz. W czasie Powstania Styczniowego, w latach 1863 - 1864, grupa Żydów z Siennicy zaangażowała się po stronie Powstańców. Zbierali odzież, żywność i lekarstwa, pośredniczyli w przekazywaniu meldunków. Działalność konspiracyjną organizował Ajzyk Gutgold - kupiec galanteryjny z Siennicy. Po zakończeniu Powstania sklep A. Gulgolda był miejscem, w którym często rozmawiano na tematy związane z walką z caratem. Osoby uczestniczące w dyskusjach - w tym uczniowie Seminarium Nauczycielskiego - były niejednokrotnie represjonowane przez carskich urzędników. Siennica stanowiła typowy, niewielki sztetl - miejscowość zamieszkaną w dużej części przez Żydów. Taki widok utrwalił w 1891 r. Władysław Podkowiński na swym obrazie „Ulica w Siennicy”. Z kolei Jan Kowalik Siennicę z początków XX w. opisał następującymi słowami; „mieszkańcy osady utrzymywali się z uprawy niewielkich działek lichej ziemi, z hodowli nierogacizny, drobiu i królików. Ludność żydowska hodowała kozy, stanowiące utrapienie osady.
Uzupełnienie utrzymania czerpano z drobnego rzemiosła i handlu. Oto rzemieślnicy osady: 7 szewców, 3 krawców, 4 rzeźników, 4 kowali, 2 fryzjerów, 2 stolarzy, bednarz, stelmach, szklarz. Na drobny przemysł składało się kilka piekarni - małych (większość mieszkańców wypiekała chleb własny), 2 wytłaczarnie oleju, gręplarnia wełny, garbarnia. Handel był wyłączną domeną kilku sklepikarzy żydowskich. Istniała też Spółdzielnia Spożywców prowadząca sklep spożywczo - przemysłowy. Żydzi prowadzili również kilkanaście sklepów takich branż jak: sklep z artykułami metalowymi, galanteria, materiały odzieżowe i pościelowe, materiały piśmienne i przybory szkolne oraz akcesoria oświetleniowe (lampy naftowe, klosze do lamp, knoty, a przede wszystkim nafta).
Bardziej obszerna historia społeczności żydowskiej w Siennicy już niebawem w kolejnym wydawnictwie Biblioteki.
Bibliografia:
Laskowski W. S., Siennica na Mazowszu, Ostrów Mazowiecka 1923.
Lalik T., Mińsk Mazowiecki w Polsce przedrozbiorowej XV-XVIII w., Warszawa 1976.
Horn M., Regesty dokumentów i ekscerpty z Metryki Koronnej do historii Żydów w Polsce, Łódź 1984.
W. H., Siennica, „Tygodnik ilustrowany” 1911, nr 41.
Siennica, [w:] Encyklopedia of Jewish Communities, Poland, t. 4: Warsaw and its region, red. A. Wein, Jerusalem 1989.
Archiwum Państwowe w Siedlcach, Akta stanu cywilnego gminy wyznania mojżeszowego w Mińsku Mazowieckim [online]
Wocial A., Powstanie styczniowe 1863 r. w powiecie stanisławowskim, „Rocznik mińsko-mazowiecki” 1999, nr 5.
Wroczyński R., Kursy pedagogiczne i Seminarium w Siennicy, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 1981, nr 3.
